Door: Jan Witkamp
In mijn werk als Mental Coach en Trainer Groepsdynamica is het van essentieel belang goed te luisteren en goed te kijken. Het gaat erom dat ik niet alleen goed hoor wat er letterlijk gezegd wordt, maar tevens de betekenis begrijp van de woorden die gezegd worden. En dat ik de context doorvoel waarin de dingen gezegd worden. Dat is nodig om mensen te begrijpen. Zo is het eveneens van groot belang om niet enkel goed te kijken, maar dat ik ook goed ‘zie’. Zien is te beschouwen als een vorm van ‘doorzien’. Samen met goed luisteren ben ik zo in staat om als het ware stemmingen op te vangen waarin mensen verkeren en waarin ikzelf verkeer. En sferen op te snuiven waarin ik kan ervaren wat mij beroert, alsook de mensen waarmee ik op dat moment verkeer. Al dit luisteren, kijken en ’zien’ doet mij deel uitmaken van groepen medemensen, die al of niet met elkaar in harmonie verkeren, of ruzie maken, moeilijkheden aan het overwinnen zijn of samen iets vreugdevol vieren. Zo luisterend, kijkend en ‘ziend’ gebruik ik als het ware mijn innerlijk oog, dat mij in staat stelt om (meestal) mensen en situaties juist, of bijna juist (vergissen blijft altijd mogelijk) in te schatten.
Nu draag ik al zevenenzestig jaar een bril, met een zwaar en ingewikkeld recept. Om de drie jaar moet ik bij de opticien laten controleren of mijn recept nog het juiste is. Met het vorderen van mijn leeftijd werd mijn zicht steeds slechter. De wereld doet zich ‘korrelig’ aan mij voor. Met name bij het autorijden heb ik daar last van. Het bemoeilijkt mij goed aftanden te schatten. Bij de laatste controle zei de opticien: “Je hebt staar.” Hij verwijst mij naar de oogarts in het ziekenhuis. Het onderzoek wat daar plaatsvindt bevestigt dat ik ‘staar’ heb. Ik moet geopereerd worden aan mijn rechteroog. Nooit geweten dat dit oog een ‘lui oog’ is. Wachttijden voor dit soort operaties zijn lang. Na drie maanden word ik geopereerd. Ik vind dat heel spannend. Altijd ben ik zuinig geweest op mijn ‘zicht’. De ingewikkeldheid van mijn brillenrecept zorgde in een lengte van jaren elke keer voor een forse rekening voor een nieuwe bril. Heb ik nooit erg gevonden. Goed zicht hebben bepaalt per slot ook mijn bewegingsvrijheid.
Toch: angst voor de operatie heb ik zeker. ‘Wat gaat er met mij gebeuren?’ ‘Kom ik wel goed en pijnloos uit deze operatie?’ ‘Als het mis gaat, hou ik daar de rest van mijn leven iets aan over?’ Vragen, vragen en geen antwoorden.
De staaroperatie zelf blijkt een pijnloze gebeurtenis van hooguit tien minuten. Kort gezegd wordt uit je oog je ooglens gehaald en vervangen door een nieuwe (kunst)lens, waar het nieuwe brilrecept al in zit. Voor de oogarts is dit een routineklus die hij heel ontspannen doet en tijdens de operatie praat hij met mij over koetjes en kalfjes.
Operatie geslaagd! Ik krijg letterlijk en materieel een oogklep voor en instructies hoe ik mijn oog moet druppelen de komende vier weken. En ik mag zes weken niet autorijden. Wel vervelend voor mijn werk, want ik reis veel het land door. Dan mag ik naar huis. Mijn lief staat mij de komende weken zeer liefdevol bij.
Na een paar dagen mag ik mijn oogklep afdoen. Ik merk iets bijzonders. Iets wat ik nog niet eerder heb gezien en meegemaakt. Wanneer ik mijn rechteroog sluit en met mijn linkeroog (mijn niet geopereerde oog) kijk, heeft alles wat ik zie een iets gelige kleur. Sluit ik mijn linkeroog en kijk ik met mijn geopereerde rechteroog, dan zie ik niet alleen scherp, maar ook in een volheid van kleuren. Zo heb ik dit nooit eerder gezien. Dat roept de vraag op of ik voor de operatie met mijn rechteroog ook de wereld bekeek met een gelige kleur.
Ruim een maand na de operatie ga ik op controle in het ziekenhuis en wordt mijn vermoeden bevestigd. “Ja” zegt de controlerend optometrist “dat gelig zien is een voorloper van staar. Dat heb je in je geopereerde oog gehad en nu in je andere oog. Meting wijst uit dat nu mijn linker oog in een heel korte tijd verslechterd is en staar ontwikkeld heeft. Mij wordt voorgesteld ook mijn tweede oog aan staar te laten opereren. Daar zie ik eerst tegenop. Weer zes weken wachten voordat ik naar de opticien kan en een leesbril kan laten aanmeten met het goede recept. Want nu zit ik al twee maanden met één oog met het goede recept in de lens ingebouwd. In mijn tweede linker oog heb ik staar en ik heb een bril met een recept dat van geen kant meer klopt. Twaalf weken wachten en niet mogen autorijden is in feite die periode niet kunnen werken. Wachttijden voor operatie twee meegerekend kan ik in feite een half jaar niet aan het werk. Omdat ik voor mijn werk veel moet lezen en schrijven, kom ik met dat verkeerde brilrecept niet ver. Op de computer gaat het nog. Daar kan ik de letters vergroten. Moet ik van papier lezen, dan gebruik ik een loep. Hinderlijk en omslachtig. Niet werken is geen optie. Ben je ondernemer, dan is langdurig uit het arbeidsproces vallen omvangrijke werkachterstanden oplopen. Ondernemerschap is in zo’n situatie meedogenloos als je werkt in een klein gespecialiseerd bedrijfje. Even meedogenloos als omvangrijk wacht die werkachterstand op je bij terugkomst. Die mag je inhalen, terwijl je gewone werk doorgaat.
Dat alles deed mij twijfelen of ik die tweede oogoperatie wel moest laten doen. In het ziekenhuis is men van alle kanten behulpzaam. Er wordt voor gezorgd dat ik drie werkdagen later al ingepland kan worden voor operatie staar twee. Ik stem er mee in.
Ook de tweede staaroperatie verloopt pijnloos en vlekkeloos. Alles bijeen is mijn ‘ziek zijn’ hiermee met twee maanden bekort.
Mijn herstel verloopt voorspoedig. Ik kan weer goed zien. Verkeersborden lezen gaat prima, afstanden schatten ook. Ik kan weer even goed autorijden als voor deze operaties. Bij de controle na operatie twee blijk ik met gemak de onderste regels met zeer kleine letters op de borden te kunnen lezen. Vroeger kon ik met bril redelijk goed de twee bovenste regels lezen en daarna hield het al snel op.
Overweldigd ben ik door de kennis, kunde en huidige stand van de medische wetenschap. Niet gering wat men heeft gedaan. Je eigen ooglenzen uit de beide ogen verwijderen, nieuwe kunstlenzen weer in je ogen plaatsen, met daarin een recept voor – na zorgvuldige en precieze meting vooraf – volledig herstel van je gezichtsvermogen. En dat in twee operaties die nagenoeg risicoloos in tien minuten routinematig worden uitgevoerd. Zestig jaar geleden, voordat de eerste staaroperatie werd uitgevoerd, werd je langzaam maar zeker zeer slechtziend of blind. Ik heb een diep respect voor mensen die dit voor een ander kunnen betekenen.
De optometrist zegt tegen mij: “U heeft meer dan 90 procent gezichtsvermogen terug. Ik geef u geen recept mee. Voor een leesbril kunt u gewoon naar de HEMA gaan en daar een ‘plus 2’ leesbril kopen. U hoeft niet meer naar de opticien.”
Dat was mij iets teveel van het goede, zevenenzestig jaar heb ik zo goed mogelijk voor mijn ogen gezorgd, door elke keer als het nodig was een nieuw recept mij aan laten meten. Dat heeft mij veel gekost. Daar kun je een klein autootje van kopen. Dus toch maar even langs gegaan bij de opticien om mij het recept voor de leesbril precies te laten aanmeten. Over een week krijg ik mijn leesbril. Dan kan ik weer: mooie kleuren zien; afstanden goed inschatten, scherp zien, diepte zien, letters goed lezen. Het geeft rust aan mijn ogen als alle vormen van goed kunnen kijken weer zijn hersteld.
Echter: zien beschouwen als een vorm van ‘doorzien’. Luisterend, kijkend en ‘ziend’ als het ware mijn innerlijk oog gebruikend om mensen en situaties juist, of bijna juist in te schatten………..
Daarvoor is nog steeds nodig: mensen open ontvangen, een kritische houding, niet in het minst als het gaat om uitoefenen van zelfkritiek. Willen leren, ontvankelijk zijn voor wat nieuw is, goed kunnen luisteren, kijken en analyseren. In dialoog met anderen zijn en blijven. Daarvoor is nodig dat je het leven intensief leeft, levenservaring hebt opgebouwd, zelf in eigen leven het nodige hebben meegemaakt en ervaren. Dat is een andere manier dan kijken, ‘zien’ en doorzien. Ik blijf het met vallen en opstaan proberen en leren.
